DEHB Nedir ?
Belirtileri Nelerdir ?
Tanı ve Tedavi Nasıldır ?
Tedavi dilmezse ne gibi sorunlar doğurur?
Ailelere Öneriler Nelerdir ?
DEHB; en genel anlamda çocukluk döneminde başlayan dikkatsizlik, yaşa uygun olmayan aşırı hareket ve dürtüssellik olan nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, erken çocukluk çağının en sık tanı konulan hastalıklarından biridir.
Kalıcı ve sürekli olan dikkat süresinin kısalığı, engellemeye yönelik denetim eksikliği nedeniyle davranışta ya da bilinçli ortaya çıkan huzursuzluk; bozukluğun en belirgin özelliklerindendir. Bunların sonucunda ise çocukta gelişimsel olarak dikkatsizlik ya da olması gerektiğinden fazla hareket ve ataklar vardır. Öğrenme güçlükleri, okuldaki başarısızlıklar, zayıf akran ilişkileri, düşük öz saygı ve dikkat diğer sorun teşkil eden davranışlar bozuklukla ilişkilidir.
DEHB’ nda Tanı ve Tedavi nasıl ilerler?
DSM-IV KRİTERLERİ
Aşağıda yazan maddelerle ilgili semptomlardan 6 ya da daha fazlasını en az 6 ay boyunca artan seviyelerde devam etmesi gerekmektedir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri:
1. Okul ödevinde çalışmalarda ya da diğer etkinliklerde dikkatsizliğinden dolayı ayrıntıları kaçırır ya da hatalar yapar.
2. Görevinde, ödevinde ya da oyununda dikkati sürdürmede zorlanır.
3. Kendisi ile konuşulduğunda tam olarak dinlemiyor görünür.
4. Okul ödevini, verilen işi ya da işyerindeki görevi verilen öğreti doğrultusunda tamamlamada zorlanır
5. Etkinlik görev planlamada ve düzenlemede zorluk çeker.
6. Belirli bir süre üzerinde zihinsel çaba gerektiren okul çalışması, ev ödevi gibi görevlerden hoşlanmaz, kaçınır, isteksiz davranır.
7. Yapmakta olduğu görev (is) ya da etkinlik için gerekli olan malzemeyi (kalem, oyuncak, alet) kaybeder.
8. Dışarıdan gelen uyarılarla dikkati kolaylıkla çekilir.
9. Günlük etkinliklerinde ve işinde unutkanlıklar yaşar.
Hiperaktivite-dürtüsellikle ilgili semptomlardan 6 ya da daha fazlasının en az 6 ay artan seviyelerde devam etmesi gerekmektedir.
Hiperaktivite Belirtileri:
1. Eli, ayağı, boş durmaz; oturduğu yerde duramaz.
2. Oturması gerekli durumlarda, örn derste kalkıp gezinir.
3. Uygunsuz bir halde gezinir, tırmanır durur
(ergen ya da yetişkinse huzursuzdur).
4. Oyun ya da eğlence etkinliklerini sakince sürdürmede zorlanır.
5. Çoğunlukla hareket halindedir ya da kurulmuş motor gibidir.
6. Çok konuşur.
Dürtüsellik Belirtileri:
1. Soru bitmeden cevaplamaya çalışır.
2. Sırasını beklemede zorlanır.
3. Başkalarını rahatsız edici biçimde çoğunlukla sataşır (örn. konuşmayı ya da oyunu böler).
DEHB tanısı koymak için bu belirtilerin
- 7 yaşından önce başlaması,
- Okul ve ev başta olmak üzere en az iki ortamda görülmesi.
- Süreklilik göstermesi gerekir.
DEHB, doğru ve erken tanı konulduğunda son derece hızlı ve kolay tedavi edilen bir bozukluktur. İlaç tedavisi, anne- baba eğitimi, bireysel görüşme, aile tedavisi ve grup tedavisi DEHB’nin tedavisinde sık kullanılan yöntemlerdendir.
DEHB olan bir çocuk tedavi edilmezse ileride ne gibi sorunlarla karşılaşabilir?
Tedavisiz geçen süre arttıkça risk artar ve sonraki basamaklara geçilir:
- Özgüvende azalma.
- Kendi kapasitesinin altında başarı gösterme.
- Psikiyatrik bozuklukların eklenmesi.
- İlişkilerde sorun (arkadaş, aile, eş).
- Kaza-yaralanma.
- Sigara–alkol-uyuşturucu kullanımı.
- Yasal problemler.
- Yaşam süresinin kısalması !!!
Ailelere Öneriler
Ailelerin Çocuğa Doğru Yaklaşımı Nasıl Olmalı ?
- Rutininizi netleştirin ya da net rutinler oluşturun.
- Çocuğunuzla gün içinde vakit geçirin, oyun oynayın.
- Çocuğunuzu eleştirmek yerine onunla hislerinizi paylaşın yapıcı olun.
- Küçük davranışlar bile olsa çocuğunuzu övün.
- Çocuğunuzla tartışmayın.
- Ne yapmayacağını değil ne yapacağını söyleyin.
- Çocuğunuza karşı net ve kararlı olun.
- Eşler arasındaki gerginliği çocuğunuza yansıtmayın.
- Yoğun gün-hafta içerisinde kendinize vakit ayırmayı unutmayın.
- Mükemmeliyetçi olmayın. Çocuğunuza karşı olumlu bir tavır takanın, çocuğunuza inanın.
- Çocuğunuzun yaptığı davranışların kasıtlı olmadığını bilin. Çocuğunuzun öğrenebileceğini, değiştirebileceğini, olgunlaşabileceğini ve başarabileceğine inanın ve güvenin.
- Çocuğunuz ve kendinizi motive edin.
- Çocuklar en sevdiklerini ve en yakındakileri rol model olarak alırlar. Yaptıklarınıza, konuştuklarınızı, tercihlerinize çok dikkat edin Çocuğunuzu hayal kırıklığına uğratmayın.
- Tüm bunları yaparken yalnız hissetmeyi ve tek başınıza olmadığınızı bilin.
- Çocuğunuzun terapistlerinden, öğretmenlerinden, doktorlarından yardım isteyin
- Sistemli ve kararlı ilerleyin.
Çocuk Gelişimi ve Eğitimcisi: Gamzenur İSPİR